Het is dat vergeten apparaat dat onze leven transformeerde: trekkers. Stilletjes hebben zij er voor gezorgd dat minder mensen in de economie in de agrarische sector hoeven te werken. Dit is historisch altijd een belangrijke impuls geweest voor maatschappelijke verandering. Tegelijkertijd brengt het ons steeds dichterbij de spanning waar het basisinkomen erin moet springen. Laten we twee casussen vergelijken.
Engeland
Engeland maakt een vergelijkbare revolutie door in 1800. Door allerlei technologische veranderingen is er plots simpelweg geen werk meer op het platteland. Veel mensen op zoek naar werk trekken dan naar de stad toe op zoek naar werk, hulp of een kreet voor hulp bij de desbetreffende machthebbers. Dit surplus aan arbeid dreef de prijzen flink naar beneden. Partijen die hier op inspeelde waren de industriëlen die de goedkope arbeid in hun fabrieken konden gebruiken om het ruwe proces om te vormen tot daadwerkelijke productie. Deze lage arbeidskosten hadden ook een keerzijde natuurlijk: laag arbeidsinkomen. Tegelijkertijd is het eindresultaat positief geweest voor de welvaart, mensen leefde na deze omslag rijker dan ooit tevoren. Hierbij wel een stukje perspectief: wie leefde in 1899 zou vandaag de dag worden aangestipt als arm door de Verenigde Naties. Al met al was het ondanks horten en stoten een positieve periode waar stadswerker rechten wisten te verwerven en meer geïntegreerd werden in het politieke proces. Er zijn echter ook vormen van “automatisering” die minder gunstig uitpakte.
De broeders Grachus
Rome was in een periode waar ze steeds rijker werden. Carthago was gevallen en de Romeinen hadden vrij spel op de middellandse zee. De militarisering qua cultuur maakte ze ook gretig. Hoeveel meer van Carthago zijn terrein overzees kunnen we erbij krijgen? Zodoende voegde de senaat nog een paar extra jaartjes toe aan de dan toch al lange campagne. Daarmee waren twee problemen. De eerste was dat een Romeins soldaat niet een modern militair is in de zin van hoe wij dat begrijpen. In Rome werd je soldaat als je land had en je eigen materiaal kon betalen, vaak een grote sociale eer. Maar wie land heeft is boer, en dat land moet bewerkt worden. In hun jarenlange absentie werd dit overgelaten aan vrouw en kinderen. Maar het gemis dreef de productiviteit omlaag. Tegelijkertijd werden er door de Romeinen land en slaven veroverd. De allerrijkste patriciërs toverden deze twee om in hypercompetitieve mega landerijen die veel goedkoper produceerde. Zo goedkoop dat veel gezinnen hun land moesten verkopen. De ene verandering is de ander niet.
